Duchy Państwa Działyńskich z Gołuchowa

      Gołuchów należał w latach 1507- 1695 do rodziny Leszczyńskich. Założycielem renesansowego, obronnego dworu z czterema ośmiobocznymi wieżami był starosta radziejowski Rafał Leszczyński.  Obiekt został przebudowany, na zamek w latach 1600- 1628, z inicjatywy kanclerza wielkiego koronnego Wacława Leszczyńskiego. W 1695 roku obiekt został sprzedany w ręce rodziny Słuszków, co zapoczątkowało proces niszczenia  postępujący przez kolejne lata . Następni  właściciele oraz wojna północna doprowadziły go do stanu ruiny. Momentem przełomowym w jego historii był rok 1885, kiedy to majątek w Gołuchowie kupił w prezencie dla syna Tytus Działyński z Kórnika. Jan Działyński zamieszkał na zamku i poślubił Elżbietę Czartoryską, zwaną w rodzinie Izabellą. Była ona córką księcia Adama Jerzego Czartoryskiego, lidera emigracji polskiej skupionej w paryskim hotelu Lambert. Pan Gołuchowa mocno zaangażował się w powstanie styczniowe, pożyczając na ten cel od małżonki ogromną sumę pieniędzy. Jako jeden z przywódców działań zbrojnych w Wielkopolsce, ścigany był pruskim wyrokiem śmierci i udał się do Paryża na pięcioletnią emigrację. Oczyszczony w 1869 roku z zarzutów, otrzymał amnestię i wrócił do swoich włości. Tam wraz z małżonką rozpoczął gruntowną odbudowę i renowację zniszczonego zamku. Obiekt przebudowany został w stylu neorenesansowym, w duchu historyzmu i na wzór zamków francuskich. Jan w ramach długu, który był winny małżonce, ofiarował jej  w posiadanie całą, pięknie odnowioną posiadłość. Działyńscy, którzy byli pasjonatami sztuki już na emigracji skupowali różnego typu antyki. Część z nich trafiła na zamek, gdzie Czartoryska otworzyła w 1885 roku muzeum. W jego zbiorach były  piękne i znane obrazy, rzeźby, tkaniny, antyczne wazy, czy wystawy dotyczące dawnego rzemiosła. W tym okresie wokół obiektu powstał także piękny park zaprojektowany w stylu angielskim. Tuż przed śmiercią, księżna Izabella utworzyła w Gołuchowie Ordynację Książąt Czartoryskich, gwarantując w jej statucie ogólną dostępność zbiorów oraz ich niepodzielność. Familia Czartoryskich była w posiadaniu Gołuchowa aż do rozpoczęcia II wojny światowej, podczas której zamek został rozgrabiony i mocno ucierpiał. Po remoncie w 1960 roku, przejęło go Muzeum Narodowego w Poznaniu. Jeśli wierzyć miejscowym opowieścią i relacjom, w ciemne i mgliste noce, kiedy w okolicy słychać jedynie odgłosy przyrody, na terenie parku oraz w okolicach zamku można dostrzec widmową parę. Są to duchy Jana Działyńskiego oraz Elżbiety Izabelli Czartoryskiej Działyńskiej. Mecenasów sztuki, którzy swoje życie poświęcili, aby z ruin zamku w Gołuchowie stworzyć piękną rezydencję. Wędrują oni doglądając swojego majątku i rozpaczając z powodu utraty kolekcji dzieł sztuki rozkradzionej przez wojska niemieckie i radzieckie.